Finansal okuryazarlık kavramı, kişilerin gelirlerini, birikimlerini ve yatırımlarını rasyonel bir şekilde analiz ederek, bütçelerini yönetebilme yetkinliği olarak tanımlanabilir.
Bireylerin finansal okuryazarlık seviyeleri gündelik yaşantılarını etkilediği kadar toplumsal bir bakış açısı ile tüm finansal sisteme etki etmektedir.
Finansal okuryazarlık insanlara bütçeleme, harcama, tasarruf, finansal ürün ve hizmetlerin kullanımı, borçlanma, gelecek için yatırım ve planlama hakkında eğitim ve bilinç kazandırılması konularını kapsar.
Finansal okuryazarlık ve finans eğitimi, bireyleri finansal yönden geliştirerek, paralarını nasıl yönetmeleri gerektiği konusunda bilinçlendirir. Böylelikle, insanların serbest piyasada sunulan finansal ürün ve hizmetler arasından başarılı tercihler yapmalarını sağlar.
Finansal okuryazarlık konusunda Türkiye örneklemesinde, yapılan çok sayıda anket ve tez çalışmaları bulunmaktadır. Özellikle üniversite öğrencilerine yapılan anketler, öğrencilerin temel düzeyde finansal okuryazar bilgisine sahip oldukları, ancak finansın küresel yapıdaki yeri ve önemine dair fikir sahibi olmadıkları anlaşılmıştır.
Yatırım araçları konusunda bilgi sahibi olmayan gençler, sadece faiz, enflasyon,borsanın işlevi gibi sorulara doğru cevap vermişlerdir. (Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, ISSN: Issn: 1307-9581)
Borsa İstanbul A.Ş. Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği, İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş., Merkezi Kayıt Kuruluşu ve Sermaye Piyasası Lisanslama Sicil ve Eğitim Kuruluşu işbirliği ile yapılan “2015 Türkiye Finansal Okuryazarlık Araştırması” nın sonucunda 2015 yılında ilk defa ölçülen konularda öne çıkan veriler şu şekildedir:
- Son iki yıl içerisinde bir finansal faaliyet olarak banka mevduat hesabı açtıranların oranı %35’tir. Banka kredisinden faydalananlar ise %29’dur. Yüzde 24 resmi olmayan kredi kullanmış ya da tanıdık birinden borç almıştır. Altın alanların oranı %17’dir.
- Finansal ürünler arasında en az bilinenler vadeli işlem ve foreks’tir. Katılımcıların %36’sı bu ürünlerden habersizdir. Yatırım fonunu bilenler %73 dolayındadır. Diğer finansal ürünlere ilişkin farkındalık düzeyi %80’in üzerindedir.
- Geçtiğimiz 12 ay içinde evde ya da cüzdanda nakit para biriktirme oranı %44, mevduat ya da tasarruf hesabı olarak bankada para biriktirme oranı %31,5’tir.
- Katılımcıların %42’si herhangi bir tasarruf yapmadığını belirtmiştir.
- Katılımcıların %77’si hanelerinin bir bütçesi olduğunu belirtmiştir.
- Katılımcıların %18’i Türkiye genelinde çeşitli devlet kurumları ve özel kuruluşlar tarafından finansal eğitim konusunda yürütülen çalışmalardan haberdar olduğunu belirtmiştir
Ekonometrik Analiz Sonuçlarına Göre İse;
- Eğitimin finansal okuryazarlıkta önemli bir yer tuttuğu görülmektedir. Özellikle okula gitmemiş ya da ilköğretimi tamamlamamış bireylerin finansal okuryazarlık puanları çok düşüktür. Eğitim düzeyi yükseldikçe finansal okuryazarlık düzeyinin de yükseldiği görülmektedir.
- Kadınların finansal okuryazarlık notu erkeklere kıyasla daha düşüktür.
- ileri yaş gruplarında finansal okuryazarlık düzeyinde düşüş görülmektedir.
- Hanede kişi başına düşen gelir arttıkça bireylerin finansal okuryazarlık düzeyleri de yükselmektedir. (*)
Finansal okuryazarlığın ülke ekonomisine olan etkisini analiz ettiğimizde, hanelerdeki ekonomik tutarsızlığın ve plansızlığın piyasaları da olumsuz etkilediğini kolayca görebilmekteyiz. Bu durumda, bireysel bütçe yönetiminden ve temel düzeyden başlayarak finansal okuryazarlık konusunda bilinçli bir eğitim programı hazırlanmalı, özellikle gençlerin ve çocukların bu konudaki gelişimleri üzerinde çalışılmalıdır.
