Finansal okuryazarlık, bireylerin gelirlerini ve tasarruflarını doğru bir şekilde analiz edip, yatırımların ve karşılaşılan risklerin iyi bir şekilde yönetilebilmesi amacıyla ortaya çıkmış bir kavramdır. Finansal okuryazarlık, kişinin gelirini akıllıca finans edebilmesinin yanısıra, doğru yatırım ve tasarruflara yönebilmesini sağlar.
Carolynne Mason ve Richard Wilson, finansal okuryazarlığı, bir bireyin finansal kavramların farkında olarak, karar vermede gerekli olan bilgileri elde etme, anlama ve değerlendirmesi olarak tanımlamaktadır.
President’s Advisory Council on Financial Literacy
Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Başkanı’nın Finansal Okuryazarlık Konusunda Danışma Konseyi (President’s Advisory Council on Financial Literacy) tarafından 2008 yılında hazırlanan raporda finansal okuryazarlık, bireylerin yaşamı boyunca finansal güvenliği için, finansal kaynaklarını etkin bir biçimde kullanabilmesi ve bunu sağlayabilecek bilgiyi kullanabilme yeteneği olarak tanımlanmıştır.
Finansal okuryazarlık bireylerin günlük hayatta karşılaştıkları finansal sorunların çözümüne yardımcı olurken, uzun vadede piyasaları da olumlu etkiler.
Bireylerin finansal okuryazarlık yetisine sahip olmaları hane bütçesine katkı sağladığı gibi sermaye piyasalarının gelişmesi açısından da önemlidir. Sermaye piyasalarının gelişebilmesi için yatırımcı tabanının sağlıklı bir şekilde genişletilmesi gerekir. Yatırım yapacak tabanın finans kalemlerini bilmesi, borçlarını yapılandırabilmesi, risk analizini konularında bilinçli olması gerekmektedir. Eğer tüketiciler bütçe optimizasyonu yapamazlarsa, piyasalara yatırımcı olarak da katılamazlar. Bu noktada finans eğitimi çalışmalarının gerekliliği bir kez daha anlaşılmaktadır.
Finansal okuryazarlık, gelişmiş ekonomiler için de şeffaflık ve erişilebilir olma özelliklerini sağlamaktadır. Finans konusunda toplumsal bilinç arttıkça bireyler daha fazla bilgi talep ederler. Bu bilgiler doğrultusunda ekonomik veriler değerlendirilir,
Özellikle düşük eğitim grupları ve kadınlar açısından finansal okuryazarlık bilinci daha önemlidir. Finansal anlamda dezavantajlı olan bu gruplar için bütçe yönetimi, finansal kaynakların yönetilmesi, finansal fırsatların yararlanılması gibi temel eğitimler yönlendirici olmaktadır.
Finansal okuryazarlık arttıkça bireyler daha fazla bilgi talep edeceğinden piyasada şeffaflık artacaktır. Bir toplumda tasarruf yapma alışkanlığını bireylere kazandırmaya yönelik eğitimlerin olmayışı, o ülke açısından finansal piyasaların yeterince gelişmemesine neden olur. Gelişemeyen piyasalar ise dünya ekonomisiyle rekabet konusunda zayıf kalır, salt tüketici toplum haline gelinir.
Birey önce ailesinden sonra okul ve toplumdan edindiği finansal eğitim ve deneyimleriyle hareket eder. Aile bütçesinin olup olmadığı, bütçenin nasıl yönetildiği, harcamaların nasıl planlandığı, borçların yönetimi ile tasarruflar ve yatırımların yönetimi konusunda bilgi sahibi olunması ilerleyen dönemlerde kişilerin finansal anlamdaki başarılarını doğrudan etkilemektedir.
2015 YILI İKİNCİ TÜRKİYE FİNANSAL OKURYAZARLIK ARAŞTIRMASI TAMAMLANDI
Borsa İstanbul A.Ş. Türkiye Sermaye Piyasaları Birliği, İstanbul Takas ve Saklama Bankası A.Ş., Merkezi Kayıt Kuruluşu ve Sermaye Piyasası Lisanslama Sicil ve Eğitim Kuruluşu işbirliği ile yapılan “2015 Türkiye Finansal Okuryazarlık Araştırması” tamamlandı.
2015 Yılında İlk Defa Ölçülen Konularda Öne Çıkan Veriler;
- Son iki yıl içerisinde bir finansal faaliyet olarak banka mevduat hesabı açtıranların oranı %35’tir. Banka kredisinden faydalananlar ise %29’dur. Yüzde 24 resmi olmayan kredi kullanmış ya da tanıdık birinden borç almıştır. Altın alanların oranı %17’dir.
- Finansal ürünler arasında en az bilinenler vadeli işlem ve foreks’tir. Katılımcıların %36’sı bu ürünlerden habersizdir. Yatırım fonunu bilenler %73 dolayındadır. Diğer finansal ürünlere ilişkin farkındalık düzeyi %80’in üzerindedir.
- Geçtiğimiz 12 ay içinde evde ya da cüzdanda nakit para biriktirme oranı %44, mevduat ya da tasarruf hesabı olarak bankada para biriktirme oranı %31,5’tir.
- Katılımcıların %42’si herhangi bir tasarruf yapmadığını belirtmiştir.
- Katılımcıların %77’si hanelerinin bir bütçesi olduğunu belirtmiştir.
- Katılımcıların %18’i Türkiye genelinde çeşitli devlet kurumları ve özel kuruluşlar tarafından finansal eğitim konusunda yürütülen çalışmalardan haberdar olduğunu belirtmiştir.
Ekonometrik Analiz Sonuçlarına Göre İse;
- Eğitimin finansal okuryazarlıkta önemli bir yer tuttuğu görülmektedir. Özellikle okula gitmemiş ya da ilköğretimi tamamlamamış bireylerin finansal okuryazarlık puanları çok düşüktür. Eğitim düzeyi yükseldikçe finansal okuryazarlık düzeyinin de yükseldiği görülmektedir.
- Kadınların finansal okuryazarlık notu erkeklere kıyasla daha düşüktür.
- İleri yaş gruplarında finansal okuryazarlık düzeyinde düşüş görülmektedir.
- Hanede kişi başına düşen gelir arttıkça bireylerin finansal okuryazarlık düzeyleri de yükselmektedir. (*)
(*) SPK verileri baz alınmıştır.
