Son günlerde yazılı ve görsel basında yer alan haberler ile tüketici diye adlandırılan HALK, biz paramızı nasıl alacağız ki diye düşünüyor, kendince çabalıyor ancak sonuç almak o kadar kıolay değilmiş gibi gözüküyor; her kafadan başka bir ses çıkıyor. Bu yazımızda bir miktar detaylı açıklamalar ve örnek dilekçe bulunmaktadır.
- Faturada “K/K bedeli” adı altında belirtilen kayıp kaçak bedeli; kaçak kullanım ve alt yapı yetersizliğinden oluşan kayıp nedeniyle tüm tüketicilere (konut, sanayi, ticarethane, resmi daire gibi) yansıtılan bedeldir.
Sabah Gazetesi’nin 23.12.2014 tarihli haberinde; Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) verilerine göre ülkemizde geçen yıl itibarıyla 36 milyon 861 bin 757 elektrik abonesi bulunduğu, 2014 yılı için yaklaşık 70 milyar lira elektrik bedeli tahsil edileceğinin tahmin edildiği, bu yıl için 5-6 milyar lira civarında kayıp-kaçak bedelinin iadesinin talep edilebileceği yer almaktadır.
Elektrik faturalarında tüketicilerden çok uzun yıllardan beri gizli olarak tahsil edilen kayıp-kaçak bedeli (faturalarda daha önce perakende satış “aktif enerji” bedeli içerisinde yer almaktaydı) 2011 Yılının Temmuz Ayı ile 2012 Yılının Mayıs ayı arasında 11 aylık dönem boyunca “K/K bedeli” adı altında gösterilmiştir. Tüketicilerden gelen tepkiler üzerine, kayıp-kaçak bedeli faturalarda gösterilmeyip, tekrar gizli olarak tüketicilerden alınmaya başlanmıştır. Tüketici Hakları Derneği’nin internet adresinden elde edilen verilere göre kayıp kaçak bedelinin faturalarda gösterildiği 11 ay boyunca elektrik tüketim tutarının % 15’i dolayında kayıp-kaçak bedeli alındığı görülmüştür. Bugünkü elektrik birim fiyatını dikkate aldığımızda, tüm konut abonelerinden yıllık yaklaşık 1.7 milyar TL kayıp-kaçak bedeli alınmaktadır. Konut başına ise yaklaşık olarak yıllık 85 TL kayıp kaçak bedeli alınmaktadır.
Öteyandan sözkonusu kayıp kaçak bedelinin 2012 yılı sonrasında tekrar “faturada diğer kalemlerin içinde gizlenerek” tahsil edildiği görülmektedir. Konuya ilişkin olarak Gümrük ve Ticaret Bakanı Nurettin Canikli’nin 9.01.2015 tarihli açıklamasında özetle”Zarar edilen rakam (kayıp kaçak bedeli), elektrik faturalarında yer alan birim maliyete yansıtıldı. Burada tüketicinin aleyhine olacak bir durum yok, ama böyle yazıldığı için mahkemeler bu yönde karar verdi, yapacak bir şey yok. Onlar da maliyetin bir unsuru” şeklinde yer alan ifadesi de bu durumu doğrulamaktadır.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 17.12.2014 tarihli 2014-7-11884 esas ve 2014-1045 sayılı kararı ile elektrik dağıtım şirketlerinin abonelerden aldığı kayıp-kaçak parasının iadesi mümkün olmuştur. Genel Kurul kararı olması nedeniyle tüm adli kurumları bağlayan bir yönü bulunmaktadır.
Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, kararında, “Elektrik enerjisinin nakli esnasında meydana gelen kayıp ile başka kişiler tarafından hırsızlanmak suretiyle kullanılan elektrik bedellerinin, kurallara uyan abonelerden tahsili yoluna gitmek hukuk devleti ve adalet düşünceleri ile bağdaşmamaktadır. Hem bu hal, parasını her halükarda tahsil eden davacı Kurum’un çağın teknik gelişmelerine ayak uydurmasına engel olur, yani davacı kendi teknik alt ve üst yapısını yenileme ihtiyacı duymayacağı gibi; elektriği hırsızlamak suretiyle kullanan kişilere karşı önlem alma ve takip etmek için gerekli girişimlerde de bulunmasını engeller. Oysa ki, elektrik kaybını önleme ve hırsızlıkları engelleme veya hırsızı takip edip, bedeli ondan tahsil etme görevi de bizzat enerjinin sahibi bulunan davacıya aittir. Bununla birlikte, tüketici olan vatandaşın faturalara yansıtılan kayıp-kaçak bedelinin hangi miktarda olduğunun apaçık denetlenebilmesi ve hangi hizmetin karşılığında ne bedel ödediğini bilmesi, yani şeffaflık hukuk devletinin vazgeçilmez unsurlarındandır.” görüşünü gerekçe göstererek; kayıp-kaçak bedelinin tüketiciden tahsil edilemeyeceği, tahakkuk ettirilen kayıp-kaçak bedelinin tüketiciye iade edilmesi gerektiği” hükmüne varılmıştır.
KANUNİ AÇIĞA İLİŞKİN YASA TASLAĞI ÇALIŞMALARI
Sözkonusu uygulamaya yönelik tepkiler ve sonrasında yaşanan Hakem Heyetleri’ne başvurular ve davalar sonrasında Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı uygulamaya yönelik yasal boşluğu doldurmak maksadıyla (uygulamayı yasallaştırmak maksadıyla) bir yasa tasarısı hazırlanmıştır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın üzerinde çalıştığı taslağa göre 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nun 17. maddesine eklenen fıkra şu şekildedir:
“Kurul kararları yürürlükte olduğu müddetçe, kararlar uyarınca kamu ve özel hukuk tüzel kişilerince yapılan uygulamalar, maddi hatalar hariç düzenleyici işlemin iptalinden bağımsız olarak dava konusu edilemez ve Tüketici Hakem Heyetlerine müracaat edilemez. Söz konusu bedeller ile ilgili mahkeme ve tüketici hakem heyeti kararına istinaden dağıtım şirketleri ya da görevli tedarik şirketleri tarafından yapılan iadeler ve mahkeme kararında yer alan giderler tarifeler yoluyla karşılanır.”
Taslağa göre, geçici bir madde ile devam eden kayıp-kaçak davaları da geçersiz kılınacaktır. Bu geçici maddeyle tüketici hakem heyetlerine yapılan başvurular, tüketici mahkemeleri ile icra müdürlüklerinde devam eden her türlü icra takibi, dava ve başvurular düşecektir.
KAYIP – KAÇAK PARASININ İADESİ İLE İLGİLİ OLARAK İZLENECEK SÜREÇ:
İlk aşamada gerek şahıs aboneliklerinde gerekse ticari aboneliklerde kayıp kaçak bedeli iadesinin talep edildiği faturaların dağıtım firmasından temin edilmesi gerekmektedir. (Örneğin BEDAŞ ya da CLK Boğaziçi Elektrik AŞ.’ye ait faturaların BEDAŞ’a dilekçe yazılması suretiyle temin edilmesi gerekmektedir.) Ancak, tüketicilerin, dilekçeyi ya bizzat dağıtım şirketine götürüp tarih sayı karşılığında teslim etmeleri ya da dilekçeyi iadeli-taahhütlü olarak dağıtım şirketine göndermeleri gerekmektedir. Dağıtım şirketinden cevap alınamazsa, tüketiciler, aldıkları tarih ve sayı ya da dilekçenin iadeli taahhütlü olarak gönderildiğini ve dilekçenin alındığını gösteren belgeler ile Gümrük ve Ticaret Bakanlığına bağlı Tüketicinin Korunması ve Piyasa Gözetimi Genel Müdürlüğü’ne başvuruda bulunabilirler.
Sözkonusu dilekçe metni şu şekildedir
“Şirketinizin ……………………. sözleşme hesap nolu elektrik abonesiyim. 2007 tarihinden bugüne kadar gizlenmiş olarak şahsıma yansıtılan kayıp-kaçak bedeline ilişkin toplam miktar hakkında en geç 10 gün içerisinde tarafıma bilgi verilmesini, aksi takdirde hakkınızda yasal yollara başvuruda bulunacağımı bildiririm.”
1.)ŞAHIS ABONELİKLERİNDE İZLENECEK BAŞVURU SÜRECİ
Sözkonusu kayıp kaçak bedelinin tüketiciye iadesi sürecinde Hakem Heyetine dilekçe ile müracaat edilmektedir.Ancak sözkonusu dilekçe ticari firmalar (işyerleri) için kullanılamaz. Yalnızca şahıs abonelikleri için kullanılabilir. Sözkonusu dilekçe ekine gerekli fatura fotokopileri eklenerek başvuru tamamlanmış olacaktır.
2014 yılında İl Tüketici Hakem Heyetleri için 3.000 TL, İlçe Tüketici Hakem Heyetleri için 2000 TL altında bulunan uyuşmazlıklarda Tüketici Hakem Heyetine başvurulması zorunludur. Bu heyetin vereceği karar tarafları bağlar. Taraflar bu karara karşı 15 gün içinde Tüketici Mahkemesine itiraz edebilirler. 2014 yılı için 3.000 TL’nin üzerindeki uyuşmazlıklarda ise Tüketici Mahkemesine başvurulması zorunludur.
BAŞVURU SONUCUNA İLİŞKİN İHTİMALLER:
- Olasılık / Kayıp-Kaçak Bedeli (K/K Bedeli)’nin iadesi için Tüketici Sorunları Hakem Heyetine yapılan başvuru reddedilirse:
Tüketici Sorunları Hakem Heyetine yapılan başvuru aleyhe sonuçlanır ve Kayıp-Kaçak Bedeli (K/K Bedeli) nin iadesine ilişkin talep reddedilirse, herhangi bir maddi kayıp söz konusu değildir. Tüketici Sorunları Hakem Heyetine yapılan başvurular ücretsiz olup, tüketici aleyhine karar verilmesi halinde ayrıca yargılama gideri, avukatlık ücreti ve benzeri ödemeler söz konusu değildir.
- Olasılık / Kayıp-Kaçak Bedeli (K/K Bedeli)nin iadesi için Tüketici Sorunları Hakem Heyetine yapılan başvuru kabul edilirse:
Tüketici Sorunları Hakem Heyetine yapılan başvuru lehe sonuçlanır ve Kayıp-Kaçak Bedeli (K/K Bedeli)nin geri ödenmesine karar verilirse, verilen karar elektrik dağıtım firmasına tebliğ edilir. İlgili firma, kararın tebliğinden itibaren 15 gün içinde Tüketici Mahkemesi’ne dava açarak, itirazda bulunabilir.
Firmanın bu itirazı yapması halinde burada da iki olasılık söz konusudur:
a)Tüketici Mahkemesi, Tüketici Sorunları Hakem Heyeti kararını onaylar. Bu durumda verilen karar kesin nitelik kazanır. Tüketici paranın iadesi için icra takibi yapabilir. Tüketici için yargılama gideri ve avukatlık ücreti söz konusu olmaz.
b)Tüketici Mahkemesi, Tüketici Sorunları Hakem Heyeti kararını bozar. Bu durumda, yani mahkemenin elektrik dağıtım firması lehine karar vermesi halinde, tüketici yargılama gideri ve ayrıca avukatlık ücreti ödemeye mahkum olur.
2.)TİCARİ ABONELİKLERDE (İŞYERLERİ, FABRİKALAR) İZLENECEK SÜREÇ
- İşyerleri yahut fabrikaların kullandıkları sanayi elektriği için kayıp kaçak bedelinin iadesi konusunda hakem heyetine başvuru imkanı bulunmamakta olup; sözkonusu sorunun mevcudiyeti halinde işyerleri yahut fabrikalar için sözleşme içeriklerine göre asliye hukuk mahkemeleri yahut asliye ticaret mahkemelerine başvuru yapılabilmektedir.
- Abonelerin, kayıp-kaçak parasını alabilmek için Yargıtay’ın son kararını (Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun 17.12.2014 tarihli 2014-7-11884 esas ve 2014-1045 sayılı kararı) emsal gösterip dağıtım şirketi aleyhine dava açmaları gerekmektedir.
- Davada aboneler, hem halen tahsil edilen kayıp-kaçak bedeli için tedbir isteyebilecek hem de geçmiş 10 yıllık bedelin iadesini talep edebileceklerdir.
Kayıp-Kaçak Bedeli (K/K Bedeli)’nin iadesi için açılan dava dağıtım şirketi lehine sonuçlanırsa tüketici yargılama giderleri ve ayrıca avukatlık ücreti ödemeye mahkum olur.
Kayıp kaçak bedeli ayrı kalemde gösterilen ve kayıp kaçak bedeli diğer maliyet kalemlerine dahil edilmiş Elektrik faturası örnekleri
Bilgilerin derlenmesinde emeği geçen Tüketici Hukuku Enstitüsü Başkanı Sayın Avukat Hakan TOKBAŞ ve TUYAD ekibine Teşekkürlerimi sunarım.
