Eğitimde Zamanın Etkili Kullanımı

Etkili bir öğretim gerçekleştirmek için, zamanın verimli kullanılması gereklidir. Zamanın verimli kullanılması, öğrencilerin dikkatini öğretim yaşantıları üzerine yoğunlaştırmaları ve öğrenme amaçlarına ulaşmak için yeterli düzeyde güdülenmelerini ifade etmektedir. Sınıf-içi öğretimde zaman kavramının “ ders süresi ifadesi ile vurgulanması” bir sınırı veya bir kesinliği ifade etmektedir. Çünkü öğretmen ve öğrencilerin belirlenmiş olan bu sınırlı zaman diliminde belirlenmiş olan amaçlara ulaşması için uygun olan davranışları göstermeleri beklenmektedir. Ancak öğrencilerin öğrenme farklılıklarına göre ihtiyaç duydukları süre farklılık göstermektedir. Öğretmen bu gerçeğin bilincinde olmalı ve belirlenmiş olan sınırlı zamanın etkili öğrenmeyi sağlama yönünde kullanabilmesi için derse nasıl başlayacağını, hangi öğretim yöntem-teknik ve araç gereçleri kullanacağını, öğrencilerine hangi soruları soracağını, hangi örnekleri vereceğin, dönüt ve düzeltme işlemlerinde neler yapacağını planlamalıdır. Diğer bir ifadeyle, öğrencide oluşması beklenen davranış değişikliklerini sağlamak amacıyla, öğretmen öğrencilerin akademik anlamda öğrenme gerçekleştirmesini sağlayabilirse ders zamanını etkili kullanmış olur. Öğrenciye hitap etmeyen sınıf içi öğretim faaliyetleri öğrencinin istenmeyen davranışlar göstermesine ve ders süresinin verimsizce harcanmasına neden olur.

Bu nedenle öğretmenin ders süresini etkili öğretim yönünde kullanabilmesi için bazı noktalara dikkat etmesi gerekmektedir. Bunlar şöyle sıralanabilir:

• Amaçlar net olarak ortaya konulmalı,
• Amaçların gerçekleştirilmesi yönünde ders süresinin nasıl kullanılacağını açıklayan detaylı bir plan hazırlanmalı,
• Öğrenci grubunun özellikleri çok iyi belirlenmeli ve derste yapılan öğretim faaliyetlerinin her aşamasında bu özellikler dikkate alınmalı,
• Derse başlamadan önce öğrenci niteliklerine ve konunun özelliğine uygun olarak seçilen materyaller hazır olmalı,
• Öğretmen derse zamanında istekli ve neşeli girmeli
• İlk derste belirtilmesi gereken sınıf içi kurallar her derste titizlikle uygulanmalı
• Ders içi faaliyetler ve materyaller öğrencinin aktif öğrenmesini sağlayacak yönde düzenlenmeli
• Zamanın kötü kullanmaya çalışan öğrencilere taviz verilmemelidir.

Çok iyi planlanmasına rağmen bir programın veya dersin amacına ulaşmasında etkili, olan en önemli faktör zamandır. Örneğin; öğretmen bir konuyu 4 ders süresinde anlatabilecek şekilde çok mükemmel bir plan yapmış olabilir. Ancak o konu için kullanabileceği iki ders süresi varsa ve bunu dikkate almadan planını hazırlamışsa konuyu anlatması bitmeden ders süresi bitecek ve vermek istediği bilgileri veremeyecektir.

Eğitimde Zamanın Etkili Kullanımı

Bunun yanında iki ders süresini de belirli bir biçimde kullanmamış olacaktır. Oysa planını iki ders süresi için yapmış olsaydı zamanı çok daha verimli kullanmış olacaktı. Öğretmen öğretim sırasında çıkabilecek aksaklıkları da düşünerek uygun öğretim faaliyet planı yapmalıdır.

Eğitim öğretimde zaman kavramı 4 farklı seviyede tanımlanmaktadır. Bunlar;

1. Ayrılmış zaman
2. Öğretim zamanı
3. Meşgul olunan zaman
4. Akademik öğrenme zamanı

Ayrılmış zamandan akademik öğrenme zamanına doğru gidildikçe süre azalmaktadır.

• Ayrılmış Zaman

Öğretmenin belli bir konu içerik veya etkinlik için ayırdığı toplam zaman miktarıdır.
İlköğretimde öğretmenler genellikle günlük ders süresinin çoğunluğunu temel beceriler dediğimiz okuma, yazma, matematik vb. becerileri kazandırmaya yönelik faaliyetlere ayırırlar. Zamanın bu şekilde ayrılmasında ülkelerin eğitim sistemlerinde vurgulanan öncelikler etkili olmaktadır. Diğer taraftan öğretim kademeleri arttıkça ayrılmış zamanda belirlenen etkinlik türleri öğretmenin verdiği önceliğe göre farklılık göstermektedir. Örneğin, İngilizce öğretmeni okuma ve gramer faaliyetleri yerine yazma faaliyetlerine daha çok zaman ayırabilir. Ayrılmış zaman miktarı arttıkça öğrenmenin ve arttığı belirlenmiştir. Ancak öğretimin niteliği ve zamanın verimli kullanılması ayrılmış zaman miktarından çok daha önemlidir. Ayrılmış zamanı etkili kullanmak için öğretmenlerin programda belirlenmiş olan amaçları iyi değerlendirmeleri ve öğretim etkinliklerinde amaçlardan uzaklaşmamaya dikkat etmeleri gerekmektedir.

• Öğretim Zamanı

Öğretim zamanı günlük rutinler ile ilgili görevlere tamamlandıktan sonra kalan zaman miktarıdır. Günlük rutinlerle ilgili görevler ifadesiyle yoklama alınması sınıf yönetimi ile ilgili problemler yönetimdeki aksaklıkları giderilmesi bir faaliyetten diğer faaliyete geçiş sırasında çıkabilecek istenmeyen durumların önlenmesi vb. vurgulanmaktadır. Bu görevlerin bilinçli bir biçimde yapılması öğretim için kalan zamanın daha fazla olması açısından çok önemlidir. Çünkü araştırmalar ilköğretim seviyesinde ders için ayrılan sürenin ‘/Günün ders dışı etkinlikler için harcandığını ortaöğretimde ise diğer ‘/Günün sınıf yönetimi ve ödev kontrolü için harcandığını göstermektedir. Bu durum özellikle orta öğretimde ders saatlerinin yaklaşık yarısının öğretim dışı faaliyetlere harcandığını göstermektedir. Öğretim zamanını etkili kullanmak için öğretmenlerin sınıf yönetimi ile ilgili görevlerinden çok zaman kaybetmemeleri gerekmektedir.

• Meşgul Olunan Zaman

Öğrencinin gerçekten aktif olarak derse öğrenme faaliyetlerine katıldığı ve dikkatini derse verdiği zamandır. Gözlem yapmak amacıyla bir sınıfa girildiğinde ilk dikkat edilecek nokta öğrencilerin gerçekten öğretime katılıp katılmadığı yani aktif olup olmadığıdır.

Başarılı ve başarısız öğrenciler öğrenme zamanlarını kullanmaları açısında karşılaştırıldığında başarılı öğrenciler öğrenme zamanının %85’îni aktif olarak kullanırlarken başarısız öğrenciler öğrenme zamanlarının %40’ını aktif olarak kullanmaktadırlar.

Bu durum öğrenme zamanında kullanma ile öğrenci başarısı arasında bir ilişki olduğunu göstermektedir. Ayrıca meşgul olunan zaman ile çalışma arası vermekte öğrenci başarısıyla ilişkilidir. Başarılı öğrenciler iş bitince ara verirlerken düşük başarılı öğrenciler öğrenme etkinlikleri sırasında sık sık ara vermektedirler. Bu durum düşük başarılı öğrencilerin dikkatlerini toplayamamalarıyla ilişkilidir. Bu nedenle öğretmenlerin özellikle düşük başarılı öğrencilerin dikkatlerini yoğunlaştırmaları için farklı öğretim faaliyetlerini uygulamaları bu öğrencilerin başarılarını artıracaktır. Meşgul olunan zamanı etkili kullanmak için öğretmenlerin sınıf içi faaliyetlerini öğrencilerin ilgi ve yetenekleri yönünde hazırlamaları gerekmektedir.

• Akademik Öğrenme Zamanı:

Öğrencinin öğrenme etkinlikleriyle veya iş ile meşgul edildiği ve başarılı olduğu zamandır. Akademik öğrenme zamanı ile öğrenme arasında ki maksimum seviye de bir ilişki vardır. Öğrencilere ne kadar fazla akdemdik öğrenme zamanı sağlanırsa başarıları o kadar artmaktadır. Akademik öğrenme zamanında önemli olan faktörler öğrencini bilişsel yapısı, o konuyla ilgili geçmiş yaşantıların ve motivasyondur. Motivasyon davranışı yönlendiren içsel bir durumdur. Bir canlıyı belli bir davranışa yöneltmekte rol oynayan güçlerin vurgulayan bir kavramdır. Okuldaki öğrenci davranışlarının yönünü kararlılığını belirleyen en önemli güç kaynaklarından biridir. Her öğrencinin motivasyon düzeyi farklılık göstermektedir. Bu nedenle öğretmenin başta derse giriş faaliyetleri olmak üzere tüm sınıf içi faaliyetleri öğürencileri motive edici yönde planlanması gerekmektedir.

Akademik öğrenme zamanını etkili kullanmak için öğretmenlerin öğrencileri motive etmeleri ve mümkün olduğu kadar farklı öğrenme etkinliklerine yönlendirmeleri gerekmektedir.
Zaman öğrencilerin ihtiyaçları doğrultusunda planlanabilir. Öğrencilerin belirlenmiş olan amaçlara ulaşabilmeleri için akademik öğrenme zamanının yeterli olması gereklidir. Yapılan araştırmalar akademik öğrenme zamanı ile öğrenme arasında güçlü bir ilişki bulunduğunu göstermektedir.

Öğretmenin öğretim zamanını etkili kullanabilmesi ve zaman kaybını önlemesi için zamanı olumsuz etkileyen durumların en aza indirilmesi gerekmektedir. Bu durum öğretmenin öğretim için harcadığı zaman miktarını artıracaktır. Genel olarak öğretim zamanını olumsuz kullanımına neden olan zaman tuzakları şunlardır;

• Amaçların belirsiz olması,
• Amaçlara uygun plan yapılmaması,
• Amaç dışı etkinliklere veya konunun ayrıntılarına gereğinden fazla yer verilmesi,
• Amaçlarla zamanın dengesiz olması,
• Öğrencilerin anlatılacak konunun önemi hakkında bilgilendirilmesi,
• Öğretmenin alan bilgisinin ve öğretim becerilerinin yetersiz olması,
• Sınıf mevcudunun fazla olması,
• Sınıfın düzensizliği,
• Uygun araç gereçlerin, malzemelerin eksik olması, yokluğu ve düzensiz yerleştirilmiş olması,
• Öğrencilerin bireysel farklılıklarına ve konulara uygun öğretim etkinliklerinin seçilmemesi,
• Öğrencilerle aşırı sosyal ilişkiler kurma,
• Kararsızlık, acelecilik, öz denetim ve eksikliği, sinirlilik vb. istenmeyen karakterlere sahip olma,
• Okulun fiziki şartlarının yetersizliği,

Diğer taraftan öğretmenin zaman tuzaklarını en aza indirmeye çalışmalı yanında zamanı iyi kullanmayı bilmesi ve bazı ilkele uyması gerekmektedir. Bu ilkeler şunlardır.

• Öğretmen zamanı etkin kullanmak için plan yapmalı ve o planın yetkili bir biçimde uygulamaya çaba göstermelidir.
• Öğretmen hangi derste hangi amaçları gerçekleştirmeye yönelik öğretim yapacağını bilmelidir.
• Zamanı hangi öğretim faaliyetleri için harcayacağını bilmelidir.
• Belirlenen zaman amaçlar ve uygulanacak faaliyetlerin ilişkisi değerlendirilmelidir.
• Plan ve öğretim faaliyetleri sonunda gerçekleşen davranışlar karşılaştırılmalıdır.

ÖĞRETİM YÖNETİMİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR
Öğretmen öğretim yönetimi sürecinde daha etkili bir öğretim gerçekleştirebilmek için bazı hususları göz önünde bulundurması gerekir. Etkili öğretimi sağlayabilmek için öğretmenin dikkat edeceği hususlar şunlardır;

1. Sınıfı yönetme teknikleriyle öğretim becerileri arasında bir ilişki kurmalıdır.
2. Öğretmen dersin amaçlarını, hedeflerini, içerdiğini önceden belirlemeli, dersi sunma konusunda gerekli hazırlığı ve planlamayı yapmalıdır.
3. Öğretimin kalitesini artırmak için Kavni’nin uyanıklık, binişiklik, zamanlama ve pürüzsüzlük kavramaları iyi kullanılmalıdır.
4. Öğrencilerin öğrenme sürecine aktif olarak katılması sağlanarak derse dikkat çekilmeli ve öğrencilerin öğrenmeye ilişkin olumlu duygular geliştirmeleri sağlanmalıdır.
5. Buluş yoluyla ve deneyime dayalı olarak gerçekleşen öğrenme özendirilmeli, rol oynama, drama, gezi ve sorun çözme yöntemlerinden yararlanılmalıdır.
6. Öğretmenin ders anlatma konusundaki açıklamaları anlaşılır, özlü, ilginç ve açık olmasıyla beraber, geri bildirimde sağlanmalıdır.
7. Öğrencilerin içsel ve dışsal motivasyonları anlatılmalıdır.
8. Öğretmen amaçlara uygun soru sormalı ve öğretmenlerin ses tonu uygun olmalıdır.
9. Öğrenciler arasındaki gereken farklılıkları dikkate alınmalı, motivasyon düzeyleri, başarısızlıkları ve özel eğitimsel istekleri incelenmelidir.
10. Sınıfın fiziki görünümü ve tasarımı dikkate alınmalı ve sınıfta grupla öğrenmeyi kolaylaştıracak bir düzen oluşturulmalıdır.
11. Sınıftaki öğrenci sayısının öğrenme üzerindeki etkisi dikkate alınmalıdır.
12. Uygun bireyselleştirilmiş öğretme programlarından yararlanılmalıdır.

Sonuç olarak öğretimi yönetme becerisi birçok becerinin birlikte kullanılmasını gerektirmektedir. Öğretimi yönetme, bir taraftan öğrenme- öğretme ilke ve yöntemlerinin çok iyi kullanılmasını, diğer taraftan zamanı ve öğrenci davranışını etkili bir şekilde yönetmeyi bir sınıf yönetimi beceridir. Öğretimin yönetimi sürecinde öğretmen öğrencilerinin ihtiyacı ve beklentilerini de dikkate almak zorundadır.

Bu içerik bilgisayarımda bulunan ilgili makalelerin derlenmesi ile oluşturulmuştur. Eğitim Teknolojileri alanında ki diğer içeriklerimi inceleyebilirsiniz.